1419 : Jennesken en Paul
1419 : Jennesken en Paul
Die hotemetoten uit Nijmegen zijn eindelijk vertrokken. Helemaal naar Frankrijk gekomen, omdat ze dachten dat er nog geld te halen was. Meester Paul en zijn broers zijn bezweken aan de pest. Ik ben nog steeds droevig, maar wilde toch getuigen dat Paul niemand iets schuldig is. Mijn erfenis zit in mijn hoofd en mijn handen, heb ik tegen de hoge heren gezegd.
Meester Paul heeft mij het wrijven van de verf, het snijden van de pen en het schrijven geleerd, zelfs wat Latijn. Op een dag heb ik bij het inkleuren bovenop een kasteeltorentje een kleine P getekend. Paul gaf me op mijn donder. Maar toen ik zei "Ik zeg wel dat ik heimwee had naar Puyflic" moest hij lachen. Er is natuurlijk geen Franse duuk die ooit van Puyflic gehoord heeft. Voor mij is het de P van Pol. Zo is het ons geheim.
En morgen vertrek ik zelf. Terug naar Numaga? Geen haar op mijn hoofd die daar nog aan denkt, nooit niet, jamais, numquammes… Wat denk je? De P van Parijs..!
... We weten dat Jennesken uit Puifluijk kwam, want dat heeft de klerk die in 1419 het verslag maakte van de zaak over de erfenis braaf genoteerd. Wanneer de kleine Johannes geboren is, hoe hij bij Paul van Limburg terecht kwam en wat er van hem geworden is, weten we niet.
± 1410 detail van afbeelding uit Très Riches Heures. Boeren warmen hun blote billen op een stoof. Klik op het plaatje voor een grotere versie.
Rond 1410 treden de Gebroeders van Limburg in dienst van Duc de Berry, broer van de Franse koning. Daar tekenen ze miniaturen voor religieuze werken: Getijdenboeken. Duc de Berry is zo ingenomen met hun werk dat hij kosten noch moeite spaart om hen in de buurt te houden. Hij wil Paul zelfs een meisje cadeau doen om mee te trouwen.
De beroemdst boeken van de gebroeders zijn Les Petites Heures, Les Belles Heures en het onvoltooid gebleven Les Très Riches Heures. Duc de Berry sterft in 1416 en daarna ook Paul, Herman en Johan. Waarschijnlijk als gevolg van een pestepidemie.
Na de dood van de broers raken de boeken in de vergetelheid. Pas in de 19e eeuw wordt het werk van de Gebroeders van Limburg herontdekt. Het duurt nog langer voordat wordt ingezien dat Paul, Herman en Johan uit Nijmegen afkomstig waren.
De illustraties in de getijdenboeken zijn vooral religieus van inhoud, maar geven soms ook een beeld van het dagelijks leven van Duc de Berry en zijn omgeving. Een aantal van de voorstellingen waren in 19e eeuwse ogen zo vrijmoedig dat ze niet getoond konden worden of alleen in gekuiste vorm. Ook in de late Middeleeuwen was het ongebruikelijk om mensen open en bloot weer te geven en daarom worden de Gebroeders van Limburg wel gezien als voorlopers van de Renaissance.
1995 Affiche Theaterbedrijf Oriënt: Van Nieumeghen 'nieuw Nederlands toneel naar het verhaal van Mariken van Nieumeghen'. Tekst Cees van der Pluijm. Het beroemde Nijmeegse mirakelspel minder misogyn: Mariken stuurt Moenen gewoon naar huis. Ze heeft genoeg van zijn machtsspel. De plaatselijke krant: "in van der Pluijms opvattingen heeft Mariken geen spijt". Tuurlijk niet!.
Wist je dat... Vader Arnold was beeldsnijder, moeder Mette Maelwael werkte als borduurder. Haar broer was de schilder Johan Maelwael. Paul, Herman en Johan van Limburg leerden het vak van grootvader Willem Maelwael. Een beroemde Nijmeegse familie! Raar genoeg was het lang onduidelijk dat de getalenteerde broers uit Nijmegen kwamen. Oom Johan Maelwael, de eerste Nederlandse schilder op doek, kwam zelfs eeuwen nergens voor in de officiële kunstboeken.
± 1410 detail van afbeelding uit Très Riches Heures. Nieuwjaar wordt gevierd op het hof van Duc de Berry, die zelf achter de tafel zit.
Waar in Nijmegen woonde de beroemde familie van Limburg - Maelwael. Waarom noemt Pieter Derks de schilder Johan Maelwael een 'sufferd' en was het lang onduidelijk dat de Gebroeders van Limburg uit Nijmegen kwamen?
Bekijk de grotere afbeelding van de boeren die hun billen warmen. Wat is er nodig om dit plaatje acceptabel te maken voor 19e eeuwse opvattingen?
Onze opvattingen veranderen in de loop der tijd en daarmee onze manier van kijken. Dat verklaart misschien waarom de tekeningen van de Gebroeders van Limburg ook nu nog tot nieuwe inzichten leiden. Dat Duc de Berry een voorkeur had voor wat ruige jongemannen was vroeger onbespreekbaar, maar is inmiddels algemeen bekend. Dat de Gebroeders van Limburg bij sommige tekeningen ook rekening hielden met de voorkeuren van de hertog is nog steeds zeer omstreden. Klik op de afbeelding hiernaast. Wat valt jou op?
