In Berlijn stond de Joodse arts Magnus Hirschfeld aan het hoofd van een wereldvermaard Seksuologisch Instituut waar ook Nederlanders werkten. Hij publiceerde talloze onderzoeken over homoseksualiteit en transgender personen. Met steun van linkse partijen lukte het hem zelfs bijna om paragraaf 175 [de wet die homoseksualiteit in Duitsland strafbaar stelde] te doen afschaffen.
In München leefde en werkte vredesactivist en schrijver Anita Augspurg samen met Nederlandse vriendin Sophia Goudstikker. De vrouwen waren openlijk lesbisch en bestierden de eerste Duitse onderneming van en door vrouwen: fotozaak Hofatelier Elvira. Het pand was een ontmoetingsplaats voor kunstenaars, feministes en schrijvers als Thomas en Heinrich Mann.

Toen begin jaren 30 de NSDAP de macht overnam, was het gedaan. De homo- en lesboclubs werden gesloten, verenigingen en homotijdschriften verboden. In mei 1933 plunderden nazi's het Seksuologisch Instituut, de bibliotheek ging op in de vlammen van de eerste boekverbrandingen. Hirschfeld zelf was al naar Zwitserland gevlucht.
Publicaties van Anita Augspurg ondergingen hetzelfde lot. Ook zij week uit naar Zwitserland. Teruggaan was levensgevaarlijk. De belangrijkste reden: Anita had jaren daarvoor - met anderen - geprobeerd om de Oostenrijkse politicus Adolf Hitler vanwege opruiing het land uit te laten zetten.

Homovervolging in Nazi-Duitsland
De nazi-ideologie zag homoseksualiteit bij mannen én vrouwen als een 'onproductieve afwijking'. Homoseksuele mannen zouden geen kinderen voortbrengen. Lesbische vrouwen zouden geen actieve bijdrage willen leveren aan het in stand houden van het 'zuivere' arische ras.
De vervolging van homoseksuelen in Duitsland werd mogelijk gemaakt door paragraaf 175 aan te scherpen. De Duitse politie legde in de grote steden een registratie aan van iedereen die zich 'niet normaal' gedroeg. Wanneer je als homo op de Rosa Liste stond, was je na 1933 vogelvrij. Velen werden opgepakt en veroordeeld tot Schutzhaft ofwel preventieve hechtenis. Men dacht immers dat homoseksualiteit besmettelijk was.

Sommigen werden [alsnog] naar een concentratiekamp gestuurd. In de kampen stonden homoseksuele mannen onderaan de rangorde. Er was voor hen een kleine kans om te overleven. Zij moesten het zwaarste werk doen en werden door bewakers vaker mishandeld. Om homo's te onderscheiden kregen zij een roze driehoek toebedeeld. Politieke en buitenlandse gevangen kregen een rode driehoek, criminele gevangenen een groene, jehova-getuigen een paarse, zigeuners een bruine en 'a-socialen' een zwarte driehoek. Joodse gevangenen moesten, zoals bekend, een gele Davidsster of gele driehoek op hun kleding dragen. Lesbische vrouwen, feministes en prostituees kregen de zwarte 'a-socialen' driehoek toebedeeld. Het was tenslotte a-sociaal om niet bij te dragen aan het in stand houden van het arische ras.

Toen beschuldiging van homoseksualiteit effectief bleek om politieke tegenstanders uit de weg te ruimen, kende de voortvarendheid van de nazi's geen grenzen meer. In nazi-Duitsland werden op basis van paragraaf 175 in totaal zo'n 60.000 mannen en vrouwen als homoseksueel veroordeeld, de meesten tot een gevangenisstraf. Tussen de 5.000 en 15.000 Duitse homo's kwamen in een concentratiekamp terecht, 60% van hen overleefde dat niet.

Homovervolging in bezet Nederland
Al voor de oorlog werd in Nederland homoseksueel gedrag in bepaalde gevallen weer strafbaar [artikel 248bis] gemaakt. De publieke opvatting was onder invloed van rooms-katholieke en protestantse partijen en hun kerkleiders zeer homovijandig. De Nederlandse homobeweging was in die tijd klein en had weinig invloed.

Direct na de inval in 1940 kondigde de Duitse bezetter een verordening af waarin homoseksueel gedrag strenger werd bestraft. Hoewel er ook in Nederland sprake was van registratie, een actiever vervolgingsbeleid en razzia's op plekken waar homo's en lesbo's samenkwamen, is het in ons land niet tot systematische homovervolging gekomen. Wel werden joodse homoseksuelen die met justitie in aanraking kwamen 'plichtsgetrouw' door de politie overgedragen aan de Duitse autoriteiten. Ook werden mannen die met Duitse militairen homoseksueel contact hadden gestraft. Maar het aantal Nederlanders dat alleen vanwege homoseksualiteit werd vervolgd is in de Tweede Wereldoorlog beperkt gebleven. Lesbische vrouwen werden meestal niet opgepakt vanwege lesbisch zijn, eerder omdat ze politiek actief waren, joods waren of in het verzet zaten. 

...     Homovervolging na WO II
Zowel in Duitsland als in Nederland ging onderdrukking en discriminatie van homoseksualiteit gewoon door. In West-Duitsland bleef de door nazi's aangescherpte paragraaf 175 van kracht. Homoseksuelen die levend uit nazi-gevangenschap kwamen werden niet erkend als slachtoffer van het fascisme. De Duitse homobeweging was zo goed als uitgeroeid, niemand kwam voor ze op. Ook in Oost-Duitsland [DDR] bleef paragraaf 175 geldig, maar daar werden homo's minder intensief vervolgd. Pas in 1994 werd door de Duitse Bondsrepubliek [BRD] paragraaf 175 definitief geschrapt. Na de Tweede Wereldoorlog zijn in de BRD nog tienduizenden mensen vervolgd en veroordeeld voor homoseksualiteit. Onlangs nam de Duitse overheid een initiatief tot rehabilitatie deze mensen.

opdrachten

      Waarom kon Anita Augspurg in 1933 niet meer terug naar haar woonplaats München? Zoek op wat opruiing is. Opruiing is ook in Nederland strafbaar. Gebeurde dat alleen vroeger?

      'Vervolgd Verlangen' is de titel van een tentoonstelling op de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Wat doet het Nationaal Comité 4 en 5 mei? Kun je in eigen woorden zeggen wat 'Vervolgd Verlangen" betekent.

        Het is niet algemeen bekend dat in de jaren na de oorlog in Nederland homoseksuele mannen en vrouwen nog steeds bij wet werden gediscrimineerd én vervolgd. Het landelijk COC vindt dat de rijksoverheid moet uitzoeken of er - zoals in Amsterdam - in de jaren 50 en 60 door meer gemeenten 'homolijsten' werden bijgehouden. In 2017 bood de Canadese premier Trudeau in een speech officieel excuses aan voor discriminatie en vervolging van LGBTIQ+mensen in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. Zou dit ook in Nederland moeten gebeuren?