Ik moest en zou een naam noemen. Er schoot me niets anders te binnen dan die arme Hendrik. Mam en ik waren al verdacht omdat we een keer op de dijk gedanst hebben. Mijn moeder met Hens en ik met mijn Dirkje.

Het leek me beter niet te wachten op het proces. Toen Dirkje me bezocht in de burcht had ze een list bedacht. Zij kocht de wacht om en ik heb op de vloer voor de haard een magische cirkel getekend. Alsof ik door de schoorsteen ben weggevlogen.

We hoorden vanuit Nimmegen dat iedereen erover praat. Dat het nu wel vasstaat dat ik een heks ben. Want ik kreeg bovennatuurlijke hulp bij mijn vlucht. Ja, van die duivelse Dirkje, zul je bedoelen.

Eerst wilden we naar Wyler gaan, maar ook in het land van Kleve jagen ze op heksen. Samen proberen we het nu in Arnhem. Ik ben erg verdrietig vanwege mam en vind het rot voor Hendrik. Maar gelukkig hebben we elkaar nog…

...     In 1603 worden Henneke Versteegh en haar dochter Nele in de Ooij gevangen genomen en opgesloten in de Valkhof burcht. Henneke wordt aan een waterproef onderworpen. Kennelijk blijft ze drijven, een duidelijke bewijs dat er iets met haar aan de hand is. Na pijniging bekent Henneke dat zij van haar 'boel', die Hens heet, God moest verloochenen. Van Hens kreeg ze ook een dodelijke toverzalf waarmee ze dieren ziek had getoverd, zoals de koeien van Michiel Walters. Samen met dochter Nele en haar geliefde had Henneke ook nog op de dijk gedanst!

Nele bevestigt na pijniging de verhalen van haar moeder en voegt er aan toe dat zij inderdaad met de duivel gemeenschap had. Het staat vast dat Henneke en Nele heksen zijn. Moeder en dochter worden veroordeeld tot de dood door verdrinking.

In de stadsrekenboeken lezen we dat de 'schuytvoeder' 23 stuyvers krijgt voor zijn aandeel in het 'doen in eenen sack steken en verdrencken'' van Henneken op 25 augustus 1603. De 'scherprichter' krijgt 19 ponden, maar moet nog 'eenen nyen sack' maken om het vonnis van Nele uit te voeren 'van opt water te werpen ende volgens executiren'.

In afwachting van het vonnis blijft Nele in 'haftong' op de burcht. Ze weet te ontsnappen: 'doen sij des nachts uuytgebroken ende over den muuren vant Hoff gevallen is ende ontkommen'. En hoewel het niet gebruikelijk is dat bewaking een vergoeding krijgt voor de 'verteringen' van gevangenen 'welcke uuit die hafte gebroken unden wech gecomen sijn', maakt men in geval van Nele een uitzondering. Men meent te weten 'dat dese dochter wonderbaerlick is uuitgebroken. Alsoe dat thoe besorgen statt, sije hebbe meer als menslicke hulpe gehadt'. Nele was een duivelse meid. Daar kon de bewaking weinig aan doen.

opdrachten

   Zoek in de tekst naar alle benamingen voor heksen en duivels. Kun jij er zelf ook een paar bedenken?

   De term 'heks' heeft een andere betekenis gekregen. Het dient nu soms als scheldwoord. Maar 'heks' wordt ook als geuzennaam gebruikt. In de jaren 70 en 80 hield de Nijmeegse vrouwenbeweging op 19 mei 'de Heksennacht'. Wat is het verschil tussen het gebruik als geuzennaam of scheldwoord en geef een paar andere voorbeelden.

   De verschijnselen die met vervolging van heksen te maken hadden worden ook 'heksenwaan' genoemd. Wat vind je van de stelling dat tijdens de heksenvervolgingen niet de vervolgden, maar de vervolgers bezeten waren. Is er een overeenkomst te vinden met gebeurtenissen in onze tijd?