Volgens de Romeinse geschiedschrijving zijn Bataven weliswaar 'barbaren', maar echte vechtersbazen en ze kunnen goed zwemmen. Dus kon je er maar beter mee samenwerken. In ruil voor hun diensten worden Bataven vrijgesteld van belastingen en mogen ze een eigen nederzetting bouwen: Oppidum Batavorum. In Oppidum wonen verschillende stammen, ook Romeinen. Het is vooral een plek om handel te drijven. Het dorp lag ongeveer op het huidige Kelfkensbos. Op Scholenhof   zijn resten gevonden van een Romeins huis, in Nederland het oudste stenen gebouw. 

Vele jaren leven Romeinen en Bataven vreedzaam naast elkaar. Bataven zijn goede ruiters en daarom zet Rome ze graag in als bijzondere garde [equites singulari ] voor de bewaking van hun keizer. Zo komen de Bataven zelfs in Rome terecht. Maar de Romeinen eisen op den duur steeds meer troepen en gaan zelfs belasting heffen. Dat is in strijd met de afspraken. De Bataven zien zichzelf als een vrij volk en de onvrede groeit. Als in het jaar 69 de Romeinse keizer sterft en opvolgers om de macht strijden, maken de Bataven, onder leiding Julius Civilis, van de gelegenheid gebruik om in opstand te komen. De gevechten die volgen worden door de Romeinse historicus Tacitus beschreven als de Bataafse opstand van 69-70.

Eerst hebben de Bataven succes. Maar uiteindelijk moet Julius Civilis de Romeinse overmacht erkennen. Bij hun terugtocht steken de Bataven Oppidum Batavorum in brand. Na de overgave zijn Bataven en Romeinen weer bondgenoten. Er wordt een nieuwe nederzetting gebouwd, aan de Waal ter hoogte van het huidige Waterkwartier. Keizer Trajanus geeft het dorp in het jaar 100 een speciale status en noemt het Ulpia Noviomagus. Als stadje maakt daarna ruim een eeuw een grote bloei door.

Tussen 200 en 300 neemt het Romeinse leger noodgedwongen veel krijgers van andere stammen in dienst. Ook die stammen mogen zich vestigen in de grensstreek, in ruil voor hulp bij de verdediging. Na een paar generaties bestaat het Romeinse leger in deze streek voornamelijk uit plaatselijke strijders met eigen aanvoerders en een enkele Romeinse officier of gezagsdrager.

Aan het eind van de 4de eeuw is het Romeinse Rijk verzwakt en vallen de Germaanse stammen steeds vaker het West-Romeinse rijk binnen. Door economische problemen en interne machtsstrijd zijn de Romeinen hier niet meer tegen bestand. Wanneer de stad Keulen ± 450 in handen valt van de Germaanse Alemannen, wordt onze streek definitief afgesneden van het gezag in Rome.

De val van het West-Romeinse rijk luidt in West-Europa het begin van de Middeleeuwen in. Dit gebeurde echter niet op een specifiek moment in de geschiedenis, maar was een proces dat eeuwen in beslag nam.